Het delen van geleerde lessen ligt mij aan het hart. Daarom schrijf ik. In de publicaties die resultaten van ontwerpend onderzoeksprojecten tonen en bespreken, maar ook in artikelen voor bladen of websites.
Ook de scriptie die ik niet al te lang geleden heb geschreven voor de Master City Developer opleiding, hoort thuis in deze reeks. Zij geeft inzicht in het academische werk, dat ik na beëindiging van de opleiding bij de Leerstoel gebiedsontwikkeling mag voortzetten.
Deze rubriek toont enkele voorbeelden van mijn geschreven werk.
Verbeelding als kracht – Ontwerpend onderzoek als strategisch instrument voor gebiedsontwikkeling
Scriptie voor de Master City Developer (MCD)
Gebiedsontwikkeling bestaat uit complexe processen, waarbij verschillende disciplines, partijen, belangen, sociaaleconomische en ruimtelijke behoeftes en geldstromen met elkaar verbonden moeten worden, met als doel de best mogelijke inrichting van een gebied. In de 20e eeuw was de Rijksoverheid een belangrijke speler die via de wet- en regelgeving stuurde op de juiste randvoorwaarden voor gebiedsontwikkeling, en op vergezichten die de verschillende ontwikkelingen aan elkaar konden relateren. Dit is in de 21e eeuw veranderd, de ruimtelijke inrichting van het land is gaandeweg de taak van publiek-private samenwerkingsverbanden geworden. Daarnaast wordt het speelveld waarop gebiedsontwikkeling plaatsvindt toenemend complexer: tal van urgente vraagstukken rondom de grote transitieopgaven waar wij als samenleving voor staan, eisen hun plek op.
Ontwerpend onderzoek kan als strategisch instrument helpen bij de visieontwikkeling aan de voorkant van een gebiedsontwikkeling: op het moment dat de verschillende actoren de kaders van en gezamenlijke doelen voor een ontwikkeling moeten bepalen, kan ontwerpend onderzoek een bijdrage leveren door mogelijke toekomsten te verbeelden, waar de verschillende actoren zich aan kunnen verbinden. Deze gezamenlijke visies op de toekomst zorgen ervoor dat partijen hun eigen belangen kunnen koppelen aan een groter verhaal, en zo stap voor stap gezamenlijk toe kunnen werken naar een integrale gebiedsontwikkeling.
In dit onderzoek staat de werkvorm ‘ontwerpatelier’ centraal: een gestructureerd proces waarin verschillende rondes van cocreatie worden doorlopen door ontwerpers, experts, lokale overheden en gebiedsactoren. Een ander kenmerk van het ontwerpatelier is het feit dat hier een onafhankelijk netwerk wordt opgezet, dat los van de alledaagse hiërarchieën functioneert in een ‘vrije ruimte’. De hoofdconclusie van het onderzoek is dat procesregie het belangrijkste sturingsprincipe is dat kan helpen de resultaten van een ontwerpatelier te laten doorwerken. Ook andere in dit onderzoek getoetste sturingsprincipes zoals cocreatie, het aanhaken van de politiek, actorrelaties, discourscoalities en ambassadeurschap zijn cruciaal in de doorwerking van resultaten uit een atelier, maar hangen onder de paraplu van de procesregie.
Download de scriptie via deze link
Bestaande corporatiewoningen kunnen een mooie rol spelen in de klimaatadaptatie-opgave. De ontwerpstudie ‘Stad x klimaat – het gebouw als watermachine’ van BNA Onderzoek en de TU Delft geeft hier een spetterende verbeelding van. Door goed te kijken naar de kansen om onderhoud te koppelen aan waterberging en -gebruik, kan een enorme winst geboekt worden in zowel duurzaamheid als leefbaarheid.
Het artikel voor uitgave #2 2020 van het blad Ruimte + Wonen is in juni 2020 gepubliceerd.
Link naar de PDF van het artikel ‘Gebouwen als watermachines’.
Jaar: 2019
Hoe komen we in de huidige tijd waarin de grote transitieopgaven iedere dag voor krantenkoppen zorgen, tot integrale vergezichten voor de ruimtelijke inrichting van ons land? Een werkwijze die vanaf de jaren ’80 is ontwikkeld – het ontwerpatelier – kan hierbij helpen. Wat is de rol van ontwerpend onderzoek als strategisch instrument in gebiedsontwikkeling? En welke lessen kunnen hieruit getrokken worden?
Het artikel voor uitgave #4 van het blad Ruimte + Wonen is in december 2019 gepubliceerd.
Link naar de PDF van het artikel ‘Verbeelding als kracht’.
Jaar: 2014, rol: co-auteur en redactie
Twaalf hedendaagse tuinen van Nederlandse topontwerpers. De ene is het verlengstuk van de woonkamer, de andere speelt een spel met het omringende landschap. Sommige tuinen zijn stoer en stenig, andere juist zacht met veel beplanting.
Vertrekpunt voor dit boek was de lezingenreeks ‘Tuinarchitectuur nu!’, die gedurende meerdere jaren op initiatief van Frank de Josselin de Jong werd georganiseerd bij Architectuurcentrum Makeblijde in Houten. Hiervoor werden tuinontwerpers en landschapsarchitecten uitgenodigd en vertelden zij in duolezingen over hun vak.
De boeiende discussies over onder andere ‘de tuin als huiskamer’ versus ‘de tuin als overgang naar het landschap’ die hier werden gevoerd, waren de aanleiding om in een boek naar verdieping te zoeken. Voor ’Twaalf tuinen’ zijn – naast de ontwerpers – ook eigenaren geïnterviewd. In drie verdiepende essays wordt de betekenis van de tuin in de 21ste eeuw besproken.
Redactie: Paul Achterberg, Harry Harsema, Jutta Hinterleitner
Met bijdragen van Paul Achterberg, Modeste Herwig, Jutta Hinterleitner, Frank de Josselin de Jong, Lodewijk Wiegersma, Saskia de Wit
Uitgeverij Blauwdruk, december 2014, ISBN 978-90-75271-51-5, NUR 648
Link naar de pagina van de uitgeverij.
Jaar: 2008
Het dorp Houten ontwikkelde zich vanaf de jaren zestig tot een stad van vijftigduizend inwoners. De stad Houten is een bedachte stad, een groeikern, een stad van planologen, stedenbouwkundigen, verkeerskundigen, landschapsarchitecten en architecten. Een stad met een opmerkelijk verkeerssysteem, met veel groen en met een zorgvuldig ontworpen openbare ruimte. Maar ook een stad die zijn dorpse karakter koesterde. Houten werd een volgroeide stad, met volwassen bomen, met jonge en met oudere mensen. Houten is een voorbeeldige stad waar het prettig wonen is.
Modelstad Houten is in deze publicatie in woord en beeld vastgelegd in essays en in portretten van belangrijke onderdelen van de stad. Waarom is Houten zo geslaagd? Wat zijn de bedreigingen en wat zijn de kansen? Ook een modelstad is aan verandering onderhevig. Het centrum krijgt inmiddels zijn eerste opknapbeurt.
De essays in het boek zijn geschreven door Sjoerd Cusveller, Frank de Josselin de Jong, Ivan Nio, Marinke Steenhuis en Jutta Hinterleitner.
Modelstad Houten is een publicatie van uitgeverij Blauwdruk en Architectuurcentrum Makeblijde.
Uitgeverij Blauwdruk, ISBN 978-90-75271-25-6 Link naar de pagina van de uitgeverij.
